TÜRK YURDU

   Türkçülüğü yaymak üzere 1911 yılında kurulan Türk Yurdu Cemiyeti’nce

24 Kasım 1911’de çıkarılmasına başlanan, fakat onun kısa

sürede kapanması üzerine, bir yıl sonra kurulan Türk Ocağı’nın yayın

organı durumuna geçen düşünce ve ülkü dergisi. O günden bu yana,

yani 97 yıldır, Türkçülük çizgisinden ayrılmayan bir yayın organı olma

niteliğini korudu.

  

  “Türklüğe hizmet etmek, Türklüğe faide dokundurmak” emeliyle yayımlanmaya

bağlanan Türk yurdu, imtiyaz sahipliği ve yönetimi, Mehmet

Emin (Yurdakul) ile Yusuf Akçura arasında birkaç kez el de-

ğiştirdikten sonra, 1917 yılında, 13. cildinden bağlayarak Türk Ocağı-

’nın resmî yayın organı konumunu kazandı.

  

  Yüzyıla yaklaşan yayın sürecinde Türk yurdu; Türk düşünce, sanat

ve toplum hayatında çok etkili oldu. Birçok bilim, düşünce ve sanat

adamının yetişmesine önemli katkılarda bulundu. Gençler için bir ‘okul’

hizmeti gördü. Sonradan ülkenin düşünce, siyaset, ve toplum hayatında

yönetici ve yönlendirici olan pek çok kişinin kişilik oluşumunu yaydığı

düşünce, bilgi, ülkü ve ilkelerle geliştirdi veya pekiştirdi.

  

  Yayın hayatı doksan yedi yılına ulaşmış bulunan Türk yurdu,

yayımını kimi uzun, kimi kısa sürelerde durdurmak zorunda kaldı. Bu

durum, derginin yönetiminde değişikliklere yol açtı. Bu duraklamaları

göz önüne alan Hüseyin Tuncer, derginin geçirdiği” bu duraklama

dönemleri arasındaki serüvenleri ‘7 seri’ içinde ele alır. 

  Ancak, 7. serisürerken derginin Istanbul’dan Ankara’ya nakli sırasında, 

Nisan-Ekim 1989 arasında ortaya çıkan yayın boşluğunu göz önüne alarak Kasım

1989 sayısı ile başlayan süreci, 8. dizi olarak nitelendirebiliriz.

Birinci dizi, 1911-18 yıllarını içine alır. Türk yurdu bu dönemde 25x18

sm. boyutlu ve 15 günlük olarak Istanbul’da yayımlandı. 24.11.1911 /

15.07.1918 arasında, 14 cilt oluşturan 161 sayısı çıkarıldı. Yazı işleri

müdürlüklerini ise Yusuf Akçura ve Mehmet Emin (Yurdakul) ile Celâl

Sahir (Erozan) paylaştılar. Dergi, ülkenin içine düştüğü olumsuz durumlar,

yani I. Dünya ve Kurtuluş Savaşları, yüzünden 1918’den 1923’e 

kadar yayımını durdurmak zorunda kaldı.

  

  İkinci dizi 1923-1931 yıllarında, Ankara’da çıkarıldı. Bu dönemde yazı

işleri müdürlüğünü, sırasıyla, Cemil Behçet, Enver Kâmil ve Ferit

Celâl (Güven) üstlendiler. Derginin boyutlarında da biri 23x16, öteki

28x21 sm. olmak üzere, iki kez değişiklik yapıldı. Bu yıllar, eski

harflerden yeni harflere geçişin yaşandığı yıllardı ve Türk yurdu 1929’-

dan bağlayarak tümüyle yeni Türk harfleri kullanılarak yayımlandı ve

harf inkılâbına öncülük etti. 1931’de Türk Ocağı’nın kapatılması üzerine

derginin yayımlanmasına, 26. cilt ve 233. sayı ile son verildi.

  

  Üçüncü dizi’yi, Türk Ocağı’nın kapalı bulunduğu 1942-1943 yıllarında

çıkarılan 8 sayılık yayın oluşturur. Türk yurdu’nu o yıllarda, ülkücü bir

Türk Ocaklı olan Dr. Hasan Ferit Cansever öz imkânlarını zorlayarak,

Istanbul’da çıkardı. Bu durum göz önüne alınarak o sekiz sayının dizide

yer alıp alamayacağı sorgulanabilir. Fakat 01 Eylül 1942’de “26. cilt, 1.

sayı” olarak yayımlanmaya bağlanması bu konudaki tereddütleri ortadan

kaldıracak niteliktedir. Fakat, yazık ki bu dizi, hakkı olan kâğıt tahsisi

yapılmadığı için, 01 Ocak 1943’de sona ermek zorunda kaldı. Böylece

derginin toplam cilt sayısı 27, sayıların toplam tutarı 241 oldu.

Dördüncü dizi, 1954-57 yıllarını içine alır. Türk yurdu dergisi, bu

dönemde, -Türk Ocakları’nın yeniden açılmasından beş yıl sonra-

Temmuz 1954’te, aylık olarak, yine Ankara’da çıkarılmağa bağlandı.

İmtiyaz sahibi Ankara Türkocağı adına Halûk Ökeren, yazı işleri müdürü

Aziz Ocakçıoğlu’ydu. Fakat dergi, Kasım 1954’te Ocak Merkezinin
bulunduğu Istanbul’a nakledildi. 

  Haziran 1957’ye kadar imtiyaz sahipliğini Hamdullah Suphi Tanrıöver, 

yazı işleri müdürlüğünü AbdülhakŞinasi Hisar yürüttü. Dizide 29 sayı çıkarıldı, 

toplam sayı 270’e ulaştı.

  Beşinci dizi, iki yıllık bir aradan sonra, Mart 1959’da başlatıldı. Türk
Ocakları Genel Merkezi’nin Ankara’ya taşınması ve Genel Başkanın da
değişmesi üzerine, Türk yurdu orada, boyutu ve iç düzenlemesi
değişmiş, zengin bir içerikle çıkarılmağa başlanmıştı. Bu kez imtiyaz
sahibi Osman Turan, yazı işleri müdürü Emin Bilgiç’ti. Galip Erdem6
de ‘umumî neşriyat müdürü’ olarak görünmekte idi. 27 Mayıs 1960
darbesinin ardından Türk Ocaklarında da yapılan iç darbe sonunda
Genel Merkezin ve tabiî Türk yurdu’nun yönetimleri değişti. Dergi
yönetiminde 1967’ye kadar sıkça değişiklikler oldu ve bu süreçte
aralıklarla çıkarılan sayıların toplamı 344’e ulaştı. Kasım 1967’de ise
yayımı durduruldu.
  

  1970’de başlayan altıncı dizi’de derginin sahibi Osman Turan, yazı
işleri müdürü de Osman Yüksel’di. Türk yurdu’nun 60. yıl dönümüne
rastlayan bu süreçte Ocak 1970’ten başlanarak, ancak dört sayı çıkarılabildi.
Toplam sayılar 348’e ulaştı ve dergi, yeniden, 16 yıl süren bir
suskunluğa gömüldü.
  

  Yedinci dizi 1987’de bağladı. Dergi, Şubat 1987’de, yine aylık olarak,
Istanbul’da çıkarılmağa başlandı. Bu kez sahibi Orhan Düzgüneş,
umumî neşriyat müdürü Reşat Genç, yazı işleri müdürü İstanbul Türkoca
ğı başkanı Cezmi Bayram’dı. İmtiyaz sahibi, umumî neşriyat müdürü
ve yayın kurulu Ankara’da bulunan derginin Istanbul’da çıkarılmasından
kaynaklanan zorluklar göz önüne alınarak yayımı, yeniden Ankara’ya alındı. 

Fakat bu nakil sırasında yeniden yedi aylık bir boşluk oluştu.
  

  Sekizinci dizi olarak niteleyebileceğimiz yeni süreçte Kasım 1987’den
başlayarak yazı işleri müdürlüğünü Osman Çakır üstlendi; 1991 yılında
da Orhan Kavuncu. 1992’de Alâattin Korkmaz umumî neşriyat müdürü
oldu; Kavuncu da yazı işleri müdürlüğünü sürdürdü. İmtiyaz
sahipliğinin 1994’de yeni genel başkan Sadi Somuncuoğlu’ya geçmesi
üzerine, Osman Çakır yeniden yazı işleri müdürlüğüne getirildi. 1995’te
de Mustafa Yılmazer ‘umumî neşriyat ve sorumlu yazıişleri müdürü’,
Süleyman Öğütlü ise ‘yayın koordinatörü’ oldu. İmtiyaz sahipliği 1996’-
da Necati Gültekin’e, 1998’de Nuri Gürgür’e geçti; O yıl Çağatay Özdemir
umumî neşriyat müdürlüğüne, Osman Çakır yazı işleri müdürlü
ğüne getirildi. Ocak 1998’den bağlanarak dergide birtakım kurullar
oluşturuldu: Yayın, bilim ve danışma kurulları. Ocak 1999’da derginin
‘umumî neşriyat müdürlüğü’nü Necmeddin Sefercioğlu üstlendi. 2000
Haziranında Çağatay Özdemir ‘Genel yayın müdürü, Necmeddin
Sefercioğlu da, Osman Çakır’ın yerine ‘yazı işleri sorumlu müdürü’
oldu.

  8. dizi dönemi Türk yurdu’nun en istikrarlı dönemini oluşturdu. Yirmi
yıldır yayımı aksamadan, birçok önemli özel sayılar da çıkarılarak,
sürdürülüyor.

  Bu sekiz yayın dizisi boyunca, Türk yurdu’nda yüzlerce ünlünün ve
ünlü adayı gencin yazıları yayımlandı. O dizilerin yazarlarını burada
vermek, kitapçığın kapsamı yönünden imkânsızdır. Dizilerde yazıları
çıkan yüzlerce yazarın tam bir dizimini öğrenmek için, Fethi Tevetoğ-
lu’nun Türk kültürü dergisinde 1988 yılında yayımlanmış bulunan
“Türkçü dergiler” başlıklı yazı dizisinin “Türk yurdu”na ayırılmış bulunan
ve kimlik ayrıntısı 1. dipnotunda verilen bölümlere bakılmalıdır: